Ñàéò ïîå糿, â³ðø³, ïîçäîðîâëåííÿ ó â³ðøàõ ::

logo

UA  |  FR  |  RU

Ðîæåâèé ñàéò ñó÷àñíî¿ ïîå糿

Á³áë³îòåêà
Óêðà¿íè
| Ïîåòè
Êë. Ïîå糿
| ²íø³ ïîåò.
ñàéòè, êàíàëè
| ÑËÎÂÍÈÊÈ ÏÎÅÒÀÌ| Ñàéòè â÷èòåëÿì| ÄÎ ÂÓÑ ñèíîí³ìè| Îãîëîøåííÿ| ˳òåðàòóðí³ ïðå쳿| Ñï³ëêóâàííÿ| Êîíòàêòè
Êë. Ïîå糿

 x
>> ÂÕ²Ä ÄÎ ÊËÓÁÓ <<


e-mail
ïàðîëü
çàáóëè ïàðîëü?
< ðåºñòðaö³ÿ >
Çàðàç íà ñàéò³ - 1
Ïîøóê

Ïåðåâ³ðêà ðîçì³ðó




Geoffrey Chaucer

Ïðî÷èòàíèé : 258


Òâîð÷³ñòü | Á³îãðàô³ÿ | Êðèòèêà

6. THE MAN OF LAW'S TALE

Introduction  and  Prologue

 1  Oure  Hooste  saugh  wel  that  the  brighte  sonne
 2  The  ark  of  his  artificial  day  hath  ronne
 3  The  ferthe  part,  and  half  an  houre  and  moore,
 4  And  though  he  were  not  depe  ystert  in  loore,
 5  He  wiste  it  was  the  eightetethe  day
 6  Of  Aprill,  that  is  messager  to  May;
 7  And  saugh  wel  that  the  shadwe  of  every  tree
 8  Was  in  lengthe  the  same  quantitee
 9  That  was  the  body  erect  that  caused  it.
 10  And  therefore  by  the  shadwe  he  took  his  wit
 11  That  Phebus,  which  that  shoon  so  clere  and  brighte,
 12  Degrees  was  fyve  and  fourty  clombe  on  highte,
 13  And  for  that  day,  as  in  that  latitude,
 14  It  was  ten  of  the  clokke,  he  gan  conclude,
 15  And  sodeynly  he  plighte  his  horse  aboute.
 16  "Lordynges,"  quod  he,  "I  warne  yow,  al  this  route,
 17  The  fourthe  party  of  this  day  is  gon.
 18  Now  for  the  love  of  God  and  of  Seint  John,
 19  Leseth  no  tyme,  as  ferforth  as  ye  may.
 20  Lordynges,  the  tyme  wasteth  nyght  and  day,
 21  And  steleth  from  us,  what  pryvely  slepynge,
 22  And  what  thurgh  necligence  in  oure  wakynge,
 23  As  dooth  the  streem  that  turneth  nevere  agayn,
 24  Descendynge  from  the  mountaigne  into  playn.
 25  Wel  kan  Senec  and  many  a  philosophre
 26  Biwaillen  tyme  moore  than  gold  in  cofre;
 27  For  `Los  of  catel  may  recovered  be,
 28  But  los  of  tyme  shendeth  us,'  quod  he.
 29  It  wol  nat  come  agayn,  withouten  drede,
 30  Nomoore  than  wole  Malkynes  maydenhede,
 31  Whan  she  hath  lost  it  in  hir  wantownesse.
 32  Lat  us  nat  mowlen  thus  in  ydelnesse.
 33  "Sire  Man  of  Lawe,"  quod  he,  "so  have  ye  blis,
 34  Telle  us  a  tale  anon,  as  forward  is.
 35  Ye  been  submytted,  thurgh  youre  free  assent,
 36  To  stonden  in  this  cas  at  my  juggement.
 37  Acquiteth  yow  now  of  youre  biheeste;
 38  Thanne  have  ye  do  youre  devoir  atte  leeste."
 39  "Hooste,"  quod  he,  "depardieux,  ich  assente;
 40  To  breke  forward  is  nat  myn  entente.
 41  Biheste  is  dette,  and  I  wole  holde  fayn
 42  Al  my  biheste,  I  kan  no  bettre  sayn.
 43  For  swich  lawe  as  a  man  yeveth  another  wight,
 44  He  sholde  hymselven  usen  it,  by  right;
 45  Thus  wole  oure  text.  But  nathelees,  certeyn,
 46  I  kan  right  now  no  thrifty  tale  seyn
 47  That  Chaucer,  thogh  he  kan  but  lewedly
 48  On  metres  and  on  rymyng  craftily,
 49  Hath  seyd  hem  in  swich  Englissh  as  he  kan
 50  Of  olde  tyme,  as  knoweth  many  a  man;
 51  And  if  he  have  noght  seyd  hem,  leve  brother,
 52  In  o  book,  he  hath  seyd  hem  in  another.
 53  For  he  hath  toold  of  loveris  up  and  doun
 54  Mo  than  Ovide  made  of  mencioun
 55  In  his  Episteles,  that  been  ful  olde.
 56  What  sholde  I  tellen  hem,  syn  they  been  tolde?
 57  "In  youthe  he  made  of  Ceys  and  Alcione,
 58  And  sitthen  hath  he  spoken  of  everichone,
 59  Thise  noble  wyves  and  thise  loveris  eke.
 60  Whoso  that  wole  his  large  volume  seke,
 61  Cleped  the  Seintes  Legende  of  Cupide,
 62  Ther  may  he  seen  the  large  woundes  wyde
 63  Of  Lucresse,  and  of  Babilan  Tesbee;
 64  The  swerd  of  Dido  for  the  false  Enee;
 65  The  tree  of  Phillis  for  hire  Demophon;
 66  The  pleinte  of  Dianire  and  of  Hermyon,
 67  Of  Adriane,  and  of  Isiphilee  --
 68  The  bareyne  yle  stondynge  in  the  see  --
 69  The  dreynte  Leandre  for  his  Erro;
 70  The  teeris  of  Eleyne,  and  eek  the  wo
 71  Of  Brixseyde,  and  of  the,  Ladomya;
 72  The  crueltee  of  the,  queene  Medea,
 73  Thy  litel  children  hangynge  by  the  hals,
 74  For  thy  Jason,  that  was  of  love  so  fals!
 75  O  Ypermystra,  Penelopee,  Alceste,
 76  Youre  wifhod  he  comendeth  with  the  beste!
 77  "But  certeinly  no  word  ne  writeth  he
 78  Of  thilke  wikke  ensample  of  Canacee,
 79  That  loved  hir  owene  brother  synfully  --
 80  Of  swiche  cursed  stories  I  sey  fy!  --
 81  Or  ellis  of  Tyro  Appollonius,
 82  How  that  the  cursed  kyng  Antiochus
 83  Birafte  his  doghter  of  hir  maydenhede,
 84  That  is  so  horrible  a  tale  for  to  rede,
 85  Whan  he  hir  threw  upon  the  pavement.
 86  And  therfore  he,  of  ful  avysement,
 87  Nolde  nevere  write  in  none  of  his  sermons
 88  Of  swiche  unkynde  abhomynacions,
 89  Ne  I  wol  noon  reherce,  if  that  I  may.
 90  "But  of  my  tale  how  shal  I  doon  this  day?
 91  Me  were  looth  be  likned,  doutelees,
 92  To  Muses  that  men  clepe  Pierides  --
 93  Methamorphosios  woot  what  I  mene;
 94  But  nathelees,  I  recche  noght  a  bene
 95  Though  I  come  after  hym  with  hawebake.
 96  I  speke  in  prose,  and  lat  him  rymes  make."
 97  And  with  that  word  he,  with  a  sobre  cheere,
 98  Bigan  his  tale,  as  ye  shal  after  heere.
 99  O  hateful  harm,  condicion  of  poverte!
 100  With  thurst,  with  coold,  with  hunger  so  confoundid!
 101  To  asken  help  thee  shameth  in  thyn  herte;
 102  If  thou  noon  aske,  with  nede  artow  so  woundid
 103  That  verray  nede  unwrappeth  al  thy  wounde  hid!
 104  Maugree  thyn  heed,  thou  most  for  indigence
 105  Or  stele,  or  begge,  or  borwe  thy  despence!
 106  Thow  blamest  Crist  and  seist  ful  bitterly
 107  He  mysdeparteth  richesse  temporal;
 108  Thy  neighebor  thou  wytest  synfully,
 109  And  seist  thou  hast  to  lite  and  he  hath  al.
 110  "Parfay,"  seistow,  "somtyme  he  rekene  shal,
 111  Whan  that  his  tayl  shal  brennen  in  the  gleede,
 112  For  he  noght  helpeth  needfulle  in  hir  neede."
 113  Herkne  what  is  the  sentence  of  the  wise:
 114  "Bet  is  to  dyen  than  have  indigence";
 115  "Thy  selve  neighebor  wol  thee  despise."
 116  If  thou  be  povre,  farwel  thy  reverence!
 117  Yet  of  the  wise  man  take  this  sentence:
 118  "  Alle  the  dayes  of  povre  men  been  wikke."
 119  Be  war,  therfore,  er  thou  come  to  that  prikke!
 120  If  thou  be  povre,  thy  brother  hateth  thee,
 121  And  alle  thy  freendes  fleen  from  thee,  allas!
 122  O  riche  marchauntz,  ful  of  wele  been  yee,
 123  O  noble,  o  prudent  folk,  as  in  this  cas!
 124  Youre  bagges  been  nat  fild  with  ambes  as,
 125  But  with  sys  cynk,  that  renneth  for  youre  chaunce;
 126  At  Cristemasse  myrie  may  ye  daunce!
 127  Ye  seken  lond  and  see  for  yowre  wynnynges;
 128  As  wise  folk  ye  knowen  al  th'  estaat
 129  Of  regnes;  ye  been  fadres  of  tidynges
 130  And  tales,  bothe  of  pees  and  of  debaat.
 131  I  were  right  now  of  tales  desolaat,
 132  Nere  that  a  marchant,  goon  is  many  a  yeere,
 133  Me  taughte  a  tale,  which  that  ye  shal  heere.



The  Tale

 134  In  Surrye  whilom  dwelte  a  compaignye
 135  Of  chapmen  riche,  and  therto  sadde  and  trewe,
 136  That  wyde-where  senten  hir  spicerye,
 137  Clothes  of  gold,  and  satyns  riche  of  hewe.
 138  Hir  chaffare  was  so  thrifty  and  so  newe
 139  That  every  wight  hath  deyntee  to  chaffare
 140  With  hem,  and  eek  to  sellen  hem  hire  ware.
 141  Now  fil  it  that  the  maistres  of  that  sort
 142  Han  shapen  hem  to  Rome  for  to  wende;
 143  Were  it  for  chapmanhod  or  for  disport,
 144  Noon  oother  message  wolde  they  thider  sende,
 145  But  comen  hemself  to  Rome;  this  is  the  ende.
 146  And  in  swich  place  as  thoughte  hem  avantage
 147  For  hire  entente,  they  take  hir  herbergage.
 148  Sojourned  han  thise  merchantz  in  that  toun
 149  A  certein  tyme,  as  fil  to  hire  plesance.
 150  And  so  bifel  that  th'  excellent  renoun
 151  Of  the  Emperoures  doghter,  dame  Custance,
 152  Reported  was,  with  every  circumstance,
 153  Unto  thise  Surryen  marchantz  in  swich  wyse,
 154  Fro  day  to  day,  as  I  shal  yow  devyse.
 155  This  was  the  commune  voys  of  every  man:
 156  "Oure  Emperour  of  Rome  --  God  hym  see!  --
 157  A  doghter  hath  that,  syn  the  world  bigan,
 158  To  rekene  as  wel  hir  goodnesse  as  beautee,
 159  Nas  nevere  swich  another  as  is  shee.
 160  I  prey  to  God  in  honour  hire  susteene,
 161  And  wolde  she  were  of  al  Europe  the  queene.
 162  "In  hire  is  heigh  beautee,  withoute  pride,
 163  Yowthe,  withoute  grenehede  or  folye;
 164  To  alle  hire  werkes  vertu  is  hir  gyde;
 165  Humblesse  hath  slayn  in  hire  al  tirannye.
 166  She  is  mirour  of  alle  curteisye;
 167  Hir  herte  is  verray  chambre  of  hoolynesse,
 168  Hir  hand,  ministre  of  fredam  for  almesse."
 169  And  al  this  voys  was  sooth,  as  God  is  trewe.
 170  But  now  to  purpos  lat  us  turne  agayn.
 171  Thise  marchantz  han  doon  fraught  hir  shippes  newe,
 172  And  whan  they  han  this  blisful  mayden  sayn,
 173  Hoom  to  Surrye  been  they  went  ful  fayn,
 174  And  doon  hir  nedes  as  they  han  doon  yoore,
 175  And  lyven  in  wele;  I  kan  sey  yow  namoore.
 176  Now  fil  it  that  thise  marchantz  stode  in  grace
 177  Of  hym  that  was  the  Sowdan  of  Surrye;
 178  For  whan  they  cam  from  any  strange  place,
 179  He  wolde,  of  his  benigne  curteisye,
 180  Make  hem  good  chiere,  and  bisily  espye
 181  Tidynges  of  sondry  regnes,  for  to  leere
 182  The  wondres  that  they  myghte  seen  or  heere.
 183  Amonges  othere  thynges,  specially,
 184  Thise  marchantz  han  hym  toold  of  dame  Custance
 185  So  greet  noblesse  in  ernest,  ceriously,
 186  That  this  Sowdan  hath  caught  so  greet  plesance
 187  To  han  hir  figure  in  his  remembrance,
 188  That  al  his  lust  and  al  his  bisy  cure
 189  Was  for  to  love  hire  while  his  lyf  may  dure.
 190  Paraventure  in  thilke  large  book
 191  Which  that  men  clepe  the  hevene  ywriten  was
 192  With  sterres,  whan  that  he  his  birthe  took,
 193  That  he  for  love  sholde  han  his  deeth,  allas!
 194  For  in  the  sterres,  clerer  than  is  glas,
 195  Is  writen,  God  woot,  whoso  koude  it  rede,
 196  The  deeth  of  every  man,  withouten  drede.
 197  In  sterres,  many  a  wynter  therbiforn,
 198  Was  writen  the  deeth  of  Ector,  Achilles,
 199  Of  Pompei,  Julius,  er  they  were  born;
 200  The  strif  of  Thebes;  and  of  Ercules,
 201  Of  Sampson,  Turnus,  and  of  Socrates
 202  The  deeth;  but  mennes  wittes  ben  so  dulle
 203  That  no  wight  kan  wel  rede  it  atte  fulle.
 204  This  Sowdan  for  his  privee  conseil  sente,
 205  And,  shortly  of  this  matiere  for  to  pace,
 206  He  hath  to  hem  declared  his  entente,
 207  And  seyde  hem,  certein,  but  he  myghte  have  grace
 208  To  han  Custance  withinne  a  litel  space,
 209  He  nas  but  deed;  and  charged  hem  in  hye
 210  To  shapen  for  his  lyf  som  remedye.
 211  Diverse  men  diverse  thynges  seyden;
 212  They  argumenten,  casten  up  and  doun;
 213  Many  a  subtil  resoun  forth  they  leyden;
 214  They  speken  of  magyk  and  abusioun.
 215  But  finally,  as  in  conclusioun,
 216  They  kan  nat  seen  in  that  noon  avantage,
 217  Ne  in  noon  oother  wey,  save  mariage.
 218  Thanne  sawe  they  therinne  swich  difficultee
 219  By  wey  of  reson,  for  to  speke  al  playn,
 220  By  cause  that  ther  was  swich  diversitee
 221  Bitwene  hir  bothe  lawes,  that  they  sayn
 222  They  trowe  that  no  "Cristen  prince  wolde  fayn
 223  Wedden  his  child  under  oure  lawe  sweete
 224  That  us  was  taught  by  Mahoun,  oure  prophete."
 225  And  he  answerde,  "Rather  than  I  lese
 226  Custance,  I  wol  be  cristned,  doutelees.
 227  I  moot  been  hires;  I  may  noon  oother  chese.
 228  I  prey  yow  hoold  youre  argumentz  in  pees;
 229  Saveth  my  lyf,  and  beth  noght  recchelees
 230  To  geten  hire  that  hath  my  lyf  in  cure,
 231  For  in  this  wo  I  may  nat  longe  endure."
 232  What  nedeth  gretter  dilatacioun?
 233  I  seye,  by  tretys  and  embassadrie,
 234  And  by  the  popes  mediacioun,
 235  And  al  the  chirche,  and  al  the  chivalrie,
 236  That  in  destruccioun  of  mawmettrie,
 237  And  in  encrees  of  Cristes  lawe  deere,
 238  They  been  acorded,  so  as  ye  shal  heere:
 239  How  that  the  Sowdan  and  his  baronage
 240  And  alle  his  liges  sholde  ycristned  be,
 241  And  he  shal  han  Custance  in  mariage,
 242  And  certein  gold,  I  noot  what  quantitee;
 243  And  heer-to  founden  sufficient  suretee.
 244  This  same  accord  was  sworn  on  eyther  syde;
 245  Now,  faire  Custance,  almyghty  God  thee  gyde!
 246  Now  wolde  som  men  waiten,  as  I  gesse,
 247  That  I  sholde  tellen  al  the  purveiance
 248  That  th'  Emperour,  of  his  grete  noblesse,
 249  Hath  shapen  for  his  doghter,  dame  Custance.
 250  Wel  may  men  knowen  that  so  greet  ordinance
 251  May  no  man  tellen  in  a  litel  clause
 252  As  was  arrayed  for  so  heigh  a  cause.
 253  Bisshopes  been  shapen  with  hire  for  to  wende,
 254  Lordes,  ladies,  knyghtes  of  renoun,
 255  And  oother  folk  ynowe;  this  is  th'  ende;
 256  And  notified  is  thurghout  the  toun
 257  That  every  wight,  with  greet  devocioun,
 258  Sholde  preyen  Crist  that  he  this  mariage
 259  Receyve  in  gree  and  spede  this  viage.
 260  The  day  is  comen  of  hir  departynge;
 261  I  seye,  the  woful  day  fatal  is  come,
 262  That  ther  may  be  no  lenger  tariynge,
 263  But  forthward  they  hem  dressen,  alle  and  some.
 264  Custance,  that  was  with  sorwe  al  overcome,
 265  Ful  pale  arist,  and  dresseth  hire  to  wende;
 266  For  wel  she  seeth  ther  is  noon  oother  ende.
 267  Allas,  what  wonder  is  it  thogh  she  wepte,
 268  That  shal  be  sent  to  strange  nacioun
 269  Fro  freendes  that  so  tendrely  hire  kepte,
 270  And  to  be  bounden  under  subjeccioun
 271  Of  oon,  she  knoweth  nat  his  condicioun?
 272  Housbondes  been  alle  goode,  and  han  ben  yoore;
 273  That  knowen  wyves;  I  dar  sey  yow  na  moore.
 274  "Fader,"  she  seyde,  "thy  wrecched  child  Custance,
 275  Thy  yonge  doghter  fostred  up  so  softe,
 276  And  ye,  my  mooder,  my  soverayn  plesance
 277  Over  alle  thyng,  out-taken  Crist  on-lofte,
 278  Custance  youre  child  hire  recomandeth  ofte
 279  Unto  youre  grace,  for  I  shal  to  Surrye,
 280  Ne  shal  I  nevere  seen  yow  moore  with  ye.
 281  "  Allas,  unto  the  Barbre  nacioun
 282  I  moste  anoon,  syn  that  it  is  youre  wille;
 283  But  Crist,  that  starf  for  our  redempcioun
 284  So  yeve  me  grace  his  heestes  to  fulfille!
 285  I,  wrecche  womman,  no  fors  though  I  spille!
 286  Wommen  are  born  to  thraldom  and  penance,
 287  And  to  been  under  mannes  governance."
 288  I  trowe  at  Troye,  whan  Pirrus  brak  the  wal
 289  Or  Ilion  brende,  at  Thebes  the  citee,
 290  N'  at  Rome,  for  the  harm  thurgh  Hanybal
 291  That  Romayns  hath  venquysshed  tymes  thre,
 292  Nas  herd  swich  tendre  wepyng  for  pitee
 293  As  in  the  chambre  was  for  hire  departynge;
 294  But  forth  she  moot,  wher-so  she  wepe  or  synge.
 295  O  firste  moevyng!  Crueel  firmament,
 296  With  thy  diurnal  sweigh  that  crowdest  ay
 297  And  hurlest  al  from  est  til  occident
 298  That  naturelly  wolde  holde  another  way,
 299  Thy  crowdyng  set  the  hevene  in  swich  array
 300  At  the  bigynnyng  of  this  fiers  viage,
 301  That  crueel  Mars  hath  slayn  this  mariage.
 302  Infortunat  ascendent  tortuous,
 303  Of  which  the  lord  is  helplees  falle,  allas,
 304  Out  of  his  angle  into  the  derkeste  hous!
 305  O  Mars,  o  atazir,  as  in  this  cas!
 306  O  fieble  moone,  unhappy  been  thy  paas!
 307  Thou  knyttest  thee  ther  thou  art  nat  receyved;
 308  Ther  thou  were  weel,  fro  thennes  artow  weyved.
 309  Imprudent  Emperour  of  Rome,  allas!
 310  Was  ther  no  philosophre  in  al  thy  toun?
 311  Is  no  tyme  bet  than  oother  in  swich  cas?
 312  Of  viage  is  ther  noon  eleccioun,
 313  Namely  to  folk  of  heigh  condicioun?
 314  Noght  whan  a  roote  is  of  a  burthe  yknowe?
 315  Allas,  we  been  to  lewed  or  to  slowe!
 316  To  shippe  is  brought  this  woful  faire  mayde
 317  Solempnely,  with  every  circumstance.
 318  "Now  Jhesu  Crist  be  with  yow  alle!"  she  sayde;
 319  Ther  nys  namoore,  but  "Farewel,  faire  Custance!"
 320  She  peyneth  hire  to  make  good  contenance;
 321  And  forth  I  lete  hire  saille  in  this  manere,
 322  And  turne  I  wole  agayn  to  my  matere.
 323  The  mooder  of  the  Sowdan,  welle  of  vices,
 324  Espied  hath  hir  sones  pleyn  entente,
 325  How  he  wol  lete  his  olde  sacrifices;
 326  And  right  anon  she  for  hir  conseil  sente,
 327  And  they  been  come  to  knowe  what  she  mente.
 328  And  whan  assembled  was  this  folk  in-feere,
 329  She  sette  hire  doun,  and  seyde  as  ye  shal  heere.
 330  "Lordes,"  quod  she,  "ye  knowen  everichon,
 331  How  that  my  sone  in  point  is  for  to  lete
 332  The  hooly  lawes  of  our  Alkaron,
 333  Yeven  by  Goddes  message  Makomete.
 334  But  oon  avow  to  grete  God  I  heete,
 335  The  lyf  shal  rather  out  of  my  body  sterte
 336  Or  Makometes  lawe  out  of  myn  herte!
 337  "What  sholde  us  tyden  of  this  newe  lawe
 338  But  thraldom  to  oure  bodies  and  penance,
 339  And  afterward  in  helle  to  be  drawe,
 340  For  we  reneyed  Mahoun  oure  creance?
 341  But,  lordes,  wol  ye  maken  assurance,
 342  As  I  shal  seyn,  assentynge  to  my  loore,
 343  And  I  shal  make  us  sauf  for  everemoore?"
 344  They  sworen  and  assenten,  every  man,
 345  To  lyve  with  hire  and  dye,  and  by  hire  stonde,
 346  And  everich,  in  the  beste  wise  he  kan,
 347  To  strengthen  hire  shal  alle  his  frendes  fonde;
 348  And  she  hath  this  emprise  ytake  on  honde,
 349  Which  ye  shal  heren  that  I  shal  devyse,
 350  And  to  hem  alle  she  spak  right  in  this  wyse:
 351  "We  shul  first  feyne  us  cristendom  to  take  --
 352  Coold  water  shal  nat  greve  us  but  a  lite!  --
 353  And  I  shal  swich  a  feeste  and  revel  make
 354  That,  as  I  trowe,  I  shal  the  Sowdan  quite.
 355  For  thogh  his  wyf  be  cristned  never  so  white,
 356  She  shal  have  nede  to  wasshe  awey  the  rede,
 357  Thogh  she  a  font-ful  water  with  hire  lede."
 358  O  Sowdanesse,  roote  of  iniquitee!
 359  Virago,  thou  Semyrame  the  secounde!
 360  O  serpent  under  femynynytee,
 361  Lik  to  the  serpent  depe  in  helle  ybounde!
 362  O  feyned  womman,  al  that  may  confounde
 363  Vertu  and  innocence,  thurgh  thy  malice,
 364  Is  bred  in  thee,  as  nest  of  every  vice!
 365  O  Sathan,  envious  syn  thilke  day
 366  That  thou  were  chaced  from  oure  heritage,
 367  Wel  knowestow  to  wommen  the  olde  way!
 368  Thou  madest  Eva  brynge  us  in  servage;
 369  Thou  wolt  fordoon  this  Cristen  mariage.
 370  Thyn  instrument  so  --  weylawey  the  while!  --
 371  Makestow  of  wommen,  whan  thou  wolt  bigile.
 372  This  Sowdanesse,  whom  I  thus  blame  and  warye,
 373  Leet  prively  hire  conseil  goon  hire  way.
 374  What  sholde  I  in  this  tale  lenger  tarye?
 375  She  rydeth  to  the  Sowdan  on  a  day,
 376  And  seyde  hym  that  she  wolde  reneye  hir  lay,
 377  And  cristendom  of  preestes  handes  fonge,
 378  Repentynge  hire  she  hethen  was  so  longe,
 379  Bisechynge  hym  to  doon  hire  that  honour,
 380  That  she  moste  han  the  Cristen  folk  to  feeste  --
 381  "To  plesen  hem  I  wol  do  my  labour."
 382  The  Sowdan  seith,  "I  wol  doon  at  youre  heeste,"
 383  And  knelynge  thanketh  hire  of  that  requeste.
 384  So  glad  he  was,  he  nyste  what  to  seye.
 385  She  kiste  hir  sone,  and  hoom  she  gooth  hir  weye.
 386  Arryved  been  this  Cristen  folk  to  londe
 387  In  Surrye,  with  a  greet  solempne  route,
 388  And  hastifliche  this  Sowdan  sente  his  sonde
 389  First  to  his  mooder,  and  al  the  regne  aboute,
 390  And  seyde  his  wyf  was  comen,  out  of  doute,
 391  And  preyde  hire  for  to  ryde  agayn  the  queene,
 392  The  honour  of  his  regne  to  susteene.
 393  Greet  was  the  prees,  and  riche  was  th'  array
 394  Of  Surryens  and  Romayns  met  yfeere;
 395  The  mooder  of  the  Sowdan,  riche  and  gay,
 396  Receyveth  hire  with  also  glad  a  cheere
 397  As  any  mooder  myghte  hir  doghter  deere,
 398  And  to  the  nexte  citee  ther  bisyde
 399  A  softe  paas  solempnely  they  ryde.
 400  Noght  trowe  I  the  triumphe  of  Julius,
 401  Of  which  that  Lucan  maketh  swich  a  boost,
 402  Was  roialler  ne  moore  curius
 403  Than  was  th'  assemblee  of  this  blisful  hoost.
 404  But  this  scorpioun,  this  wikked  goost,
 405  The  Sowdanesse,  for  al  hire  flaterynge,
 406  Caste  under  this  ful  mortally  to  stynge.
 407  The  Sowdan  comth  hymself  soone  after  this
 408  So  roially  that  wonder  is  to  telle,
 409  And  welcometh  hire  with  alle  joye  and  blis.
 410  And  thus  in  murthe  and  joye  I  lete  hem  dwelle;
 411  The  fruyt  of  this  matiere  is  that  I  telle.
 412  Whan  tyme  cam,  men  thoughte  it  for  the  beste
 413  That  revel  stynte,  and  men  goon  to  hir  reste.
 414  The  tyme  cam,  this  olde  Sowdanesse
 415  Ordeyned  hath  this  feeste  of  which  I  tolde,
 416  And  to  the  feeste  Cristen  folk  hem  dresse
 417  In  general,  ye,  bothe  yonge  and  olde.
 418  Heere  may  men  feeste  and  roialtee  biholde,
 419  And  deyntees  mo  than  I  kan  yow  devyse;
 420  But  al  to  deere  they  boghte  it  er  they  ryse.
 421  O  sodeyn  wo,  that  evere  art  successour
 422  To  worldly  blisse,  spreynd  with  bitternesse,
 423  The  ende  of  the  joye  of  oure  worldly  labour!
 424  Wo  occupieth  the  fyn  of  oure  gladnesse.
 425  Herke  this  conseil  for  thy  sikernesse:
 426  Upon  thy  glade  day  have  in  thy  mynde
 427  The  unwar  wo  or  harm  that  comth  bihynde.
 428  For  shortly  for  to  tellen,  at  o  word,
 429  The  Sowdan  and  the  Cristen  everichone
 430  Been  al  tohewe  and  stiked  at  the  bord,
 431  But  it  were  oonly  dame  Custance  allone.
 432  This  olde  Sowdanesse,  cursed  krone,
 433  Hath  with  hir  freendes  doon  this  cursed  dede,
 434  For  she  hirself  wolde  al  the  contree  lede.
 435  Ne  ther  was  Surryen  noon  that  was  converted,
 436  That  of  the  conseil  of  the  Sowdan  woot,
 437  That  he  nas  al  tohewe  er  he  asterted.
 438  And  Custance  han  they  take  anon,  foot-hoot,
 439  And  in  a  ship  al  steerelees,  God  woot,
 440  They  han  hir  set,  and  bidde  hire  lerne  saille
 441  Out  of  Surrye  agaynward  to  Ytaille.
 442  A  certein  tresor  that  she  thider  ladde,
 443  And,  sooth  to  seyn,  vitaille  greet  plentee
 444  They  han  hire  yeven,  and  clothes  eek  she  hadde,
 445  And  forth  she  sailleth  in  the  salte  see.
 446  O  my  Custance,  ful  of  benignytee,
 447  O  Emperoures  yonge  doghter  deere,
 448  He  that  is  lord  of  Fortune  be  thy  steere!
 449  She  blesseth  hire,  and  with  ful  pitous  voys
 450  Unto  the  croys  of  Crist  thus  seyde  she:
 451  "O  cleere,  o  welful  auter,  hooly  croys,
 452  Reed  of  the  Lambes  blood  ful  of  pitee,
 453  That  wessh  the  world  fro  the  olde  iniquitee,
 454  Me  fro  the  feend  and  fro  his  clawes  kepe,
 455  That  day  that  I  shal  drenchen  in  the  depe.
 456  "Victorious  tree,  proteccioun  of  trewe,
 457  That  oonly  worthy  were  for  to  bere
 458  The  Kyng  of  Hevene  with  his  woundes  newe,
 459  The  white  Lamb,  that  hurt  was  with  a  spere,
 460  Flemere  of  feendes  out  of  hym  and  here
 461  On  which  thy  lymes  feithfully  extenden,
 462  Me  kepe,  and  yif  me  myght  my  lyf  t'  amenden."
 463  Yeres  and  dayes  fleet  this  creature
 464  Thurghout  the  See  of  Grece  unto  the  Strayte
 465  Of  Marrok,  as  it  was  hire  aventure.
 466  On  many  a  sory  meel  now  may  she  bayte;
 467  After  hir  deeth  ful  often  may  she  wayte,
 468  Er  that  the  wilde  wawes  wol  hire  dryve
 469  Unto  the  place  ther  she  shal  arryve.
 470  Men  myghten  asken  why  she  was  nat  slayn
 471  Eek  at  the  feeste?  Who  myghte  hir  body  save?
 472  And  I  answere  to  that  demande  agayn,
 473  Who  saved  Danyel  in  the  horrible  cave
 474  Ther  every  wight  save  he,  maister  and  knave,
 475  Was  with  the  leon  frete  er  he  asterte?
 476  No  wight  but  God  that  he  bar  in  his  herte.
 477  God  liste  to  shewe  his  wonderful  myracle
 478  In  hire,  for  we  sholde  seen  his  myghty  werkis;
 479  Crist,  which  that  is  to  every  harm  triacle,
 480  By  certeine  meenes  ofte,  as  knowen  clerkis,
 481  Dooth  thyng  for  certein  ende  that  ful  derk  is
 482  To  mannes  wit,  that  for  oure  ignorance
 483  Ne  konne  noght  knowe  his  prudent  purveiance.
 484  Now  sith  she  was  nat  at  the  feeste  yslawe,
 485  Who  kepte  hire  fro  the  drenchyng  in  the  see?
 486  Who  kepte  Jonas  in  the  fisshes  mawe
 487  Til  he  was  spouted  up  at  Nynyvee?
 488  Wel  may  men  knowe  it  was  no  wight  but  he
 489  That  kepte  peple  Ebrayk  from  hir  drenchynge,
 490  With  drye  feet  thurghout  the  see  passynge.
 491  Who  bad  the  foure  spirites  of  tempest
 492  That  power  han  t'  anoyen  lond  and  see,
 493  Bothe  north  and  south,  and  also  west  and  est,
 494  "  Anoyeth  neither  see,  ne  land,  ne  tree"?
 495  Soothly,  the  comandour  of  that  was  he
 496  That  fro  the  tempest  ay  this  womman  kepte
 497  As  wel  whan  she  wook  as  whan  she  slepte.
 498  Where  myghte  this  womman  mete  and  drynke  have
 499  Thre  yeer  and  moore?  How  lasteth  hire  vitaille?
 500  Who  fedde  the  Egipcien  Marie  in  the  cave,
 501  Or  in  desert?  No  wight  but  Crist,  sanz  faille.
 502  Fyve  thousand  folk  it  was  as  greet  mervaille
 503  With  loves  fyve  and  fisshes  two  to  feede.
 504  God  sente  his  foyson  at  hir  grete  neede.
 505  She  dryveth  forth  into  oure  occian
 506  Thurghout  oure  wilde  see,  til  atte  laste
 507  Under  an  hoold  that  nempnen  I  ne  kan,
 508  Fer  in  Northhumberlond  the  wawe  hire  caste,
 509  And  in  the  sond  hir  ship  stiked  so  faste
 510  That  thennes  wolde  it  noght  of  al  a  tyde;
 511  The  wyl  of  Crist  was  that  she  sholde  abyde.
 512  The  constable  of  the  castel  doun  is  fare
 513  To  seen  this  wrak,  and  al  the  ship  he  soghte,
 514  And  foond  this  wery  womman  ful  of  care;
 515  He  foond  also  the  tresor  that  she  broghte.
 516  In  hir  langage  mercy  she  bisoghte,
 517  The  lyf  out  of  hir  body  for  to  twynne,
 518  Hire  to  delivere  of  wo  that  she  was  inne.
 519  A  maner  Latyn  corrupt  was  hir  speche,
 520  But  algates  therby  was  she  understonde.
 521  The  constable,  whan  hym  lyst  no  longer  seche,
 522  This  woful  womman  broghte  he  to  the  londe.
 523  She  kneleth  doun  and  thanketh  Goddes  sonde;
 524  But  what  she  was  she  wolde  no  man  seye,
 525  For  foul  ne  fair,  thogh  that  she  sholde  deye.
 526  She  seyde  she  was  so  mazed  in  the  see
 527  That  she  forgat  hir  mynde,  by  hir  trouthe.
 528  The  constable  hath  of  hire  so  greet  pitee,
 529  And  eek  his  wyf,  that  they  wepen  for  routhe.
 530  She  was  so  diligent,  withouten  slouthe,
 531  To  serve  and  plesen  everich  in  that  place
 532  That  alle  hir  loven  that  looken  in  hir  face.
 533  This  constable  and  dame  Hermengyld,  his  wyf,
 534  Were  payens,  and  that  contree  everywhere;
 535  But  Hermengyld  loved  hire  right  as  hir  lyf,
 536  And  Custance  hath  so  longe  sojourned  there,
 537  In  orisons,  with  many  a  bitter  teere,
 538  Til  Jhesu  hath  converted  thurgh  his  grace
 539  Dame  Hermengyld,  constablesse  of  that  place.
 540  In  al  that  lond  no  Cristen  dorste  route;
 541  Alle  Cristen  folk  been  fled  fro  that  contree
 542  Thurgh  payens,  that  conquereden  al  aboute
 543  The  plages  of  the  north,  by  land  and  see.
 544  To  Walys  fledde  the  Cristyanytee
 545  Of  olde  Britons  dwellynge  in  this  ile;
 546  Ther  was  hir  refut  for  the  meene  while.
 547  But  yet  nere  Cristene  Britons  so  exiled
 548  That  ther  nere  somme  that  in  hir  privetee
 549  Honoured  Crist  and  hethen  folk  bigiled,
 550  And  ny  the  castel  swiche  ther  dwelten  three.
 551  That  oon  of  hem  was  blynd  and  myghte  nat  see,
 552  But  it  were  with  thilke  eyen  of  his  mynde
 553  With  whiche  men  seen,  after  that  they  ben  blynde.
 554  Bright  was  the  sonne  as  in  that  someres  day,
 555  For  which  the  constable  and  his  wyf  also
 556  And  Custance  han  ytake  the  righte  way
 557  Toward  the  see  a  furlong  wey  or  two,
 558  To  pleyen  and  to  romen  to  and  fro,
 559  And  in  hir  walk  this  blynde  man  they  mette,
 560  Croked  and  oold,  with  eyen  faste  yshette.
 561  "In  name  of  Crist,"  cride  this  blinde  Britoun,
 562  "Dame  Hermengyld,  yif  me  my  sighte  agayn!"
 563  This  lady  weex  affrayed  of  the  soun,
 564  Lest  that  hir  housbonde,  shortly  for  to  sayn,
 565  Wolde  hire  for  Jhesu  Cristes  love  han  slayn,
 566  Til  Custance  made  hire  boold,  and  bad  hire  wirche
 567  The  wyl  of  Crist,  as  doghter  of  his  chirche.
 568  The  constable  weex  abasshed  of  that  sight,
 569  And  seyde,  "What  amounteth  al  this  fare?"
 570  Custance  answerde,  "Sire,  it  is  Cristes  myght,
 571  That  helpeth  folk  out  of  the  feendes  snare."
 572  And  so  ferforth  she  gan  oure  lay  declare
 573  That  she  the  constable,  er  that  it  was  eve
 574  Converteth,  and  on  Crist  made  hym  bileve.
 575  This  constable  was  nothyng  lord  of  this  place
 576  Of  which  I  speke,  ther  he  Custance  fond,
 577  But  kepte  it  strongly  many  a  wyntres  space
 578  Under  Alla,  kyng  of  al  Northhumbrelond,
 579  That  was  ful  wys,  and  worthy  of  his  hond
 580  Agayn  the  Scottes,  as  men  may  wel  heere;
 581  But  turne  I  wole  agayn  to  my  mateere.
 582  Sathan,  that  evere  us  waiteth  to  bigile,
 583  Saugh  of  Custance  al  hire  perfeccioun,
 584  And  caste  anon  how  he  myghte  quite  hir  while,
 585  And  made  a  yong  knyght  that  dwelte  in  that  toun
 586  Love  hire  so  hoote,  of  foul  affeccioun,
 587  That  verraily  hym  thoughte  he  sholde  spille,
 588  But  he  of  hire  myghte  ones  have  his  wille.
 589  He  woweth  hire,  but  it  availleth  noght;
 590  She  wolde  do  no  synne,  by  no  weye.
 591  And  for  despit  he  compassed  in  his  thoght
 592  To  maken  hire  on  shameful  deeth  to  deye.
 593  He  wayteth  whan  the  constable  was  aweye,
 594  And  pryvely  upon  a  nyght  he  crepte
 595  In  Hermengyldes  chambre,  whil  she  slepte.
 596  Wery,  forwaked  in  hire  orisouns,
 597  Slepeth  Custance,  and  Hermengyld  also.
 598  This  knyght,  thurgh  Sathanas  temptaciouns,
 599  Al  softely  is  to  the  bed  ygo,
 600  And  kitte  the  throte  of  Hermengyld  atwo,
 601  And  leyde  the  blody  knyf  by  dame  Custance,
 602  And  wente  his  wey,  ther  God  yeve  hym  meschance!
 603  Soone  after  cometh  this  constable  hoom  agayn,
 604  And  eek  Alla,  that  kyng  was  of  that  lond,
 605  And  saugh  his  wyf  despitously  yslayn,
 606  For  which  ful  ofte  he  weep  and  wroong  his  hond,
 607  And  in  the  bed  the  blody  knyf  he  fond
 608  By  Dame  Custance.  Allas,  what  myghte  she  seye?
 609  For  verray  wo  hir  wit  was  al  aweye.
 610  To  kyng  Alla  was  toold  al  this  meschance,
 611  And  eek  the  tyme,  and  where,  and  in  what  wise
 612  That  in  a  ship  was  founden  this  Custance,
 613  As  heer-biforn  that  ye  han  herd  devyse.
 614  The  kynges  herte  of  pitee  gan  agryse,
 615  Whan  he  saugh  so  benigne  a  creature
 616  Falle  in  disese  and  in  mysaventure.
 617  For  as  the  lomb  toward  his  deeth  is  broght,
 618  So  stant  this  innocent  bifore  the  kyng.
 619  This  false  knyght,  that  hath  this  tresoun  wroght,
 620  Berth  hire  on  hond  that  she  hath  doon  thys  thyng.
 621  But  nathelees,  ther  was  greet  moornyng
 622  Among  the  peple,  and  seyn  they  kan  nat  gesse
 623  That  she  had  doon  so  greet  a  wikkednesse,
 624  For  they  han  seyn  hire  evere  so  vertuous,
 625  And  lovynge  Hermengyld  right  as  hir  lyf.
 626  Of  this  baar  witnesse  everich  in  that  hous,
 627  Save  he  that  Hermengyld  slow  with  his  knyf.
 628  This  gentil  kyng  hath  caught  a  greet  motyf
 629  Of  this  witnesse,  and  thoghte  he  wolde  enquere
 630  Depper  in  this,  a  trouthe  for  to  lere.
 631  Allas!  Custance,  thou  hast  no  champioun,
 632  Ne  fighte  kanstow  noght,  so  weylaway!
 633  But  he  that  starf  for  our  redempcioun,
 634  And  boond  Sathan  (and  yet  lith  ther  he  lay),
 635  So  be  thy  stronge  champion  this  day!
 636  For,  but  if  Crist  open  myracle  kithe,
 637  Withouten  gilt  thou  shalt  be  slayn  as  swithe.
 638  She  sette  hire  doun  on  knees,  and  thus  she  sayde:
 639  "Immortal  God,  that  savedest  Susanne
 640  Fro  false  blame,  and  thou,  merciful  mayde,
 641  Marie  I  meene,  doghter  to  Seint  Anne,
 642  Bifore  whos  child  angeles  synge  Osanne,
 643  If  I  be  giltlees  of  this  felonye,
 644  My  socour  be,  for  ellis  shal  I  dye!"
 645  Have  ye  nat  seyn  somtyme  a  pale  face,
 646  Among  a  prees,  of  hym  that  hath  be  lad
 647  Toward  his  deeth,  wher  as  hym  gat  no  grace,
 648  And  swich  a  colour  in  his  face  hath  had
 649  Men  myghte  knowe  his  face  that  was  bistad
 650  Amonges  alle  the  faces  in  that  route?
 651  So  stant  Custance,  and  looketh  hire  aboute.
 652  O  queenes,  lyvynge  in  prosperitee,
 653  Duchesses,  and  ye  ladyes  everichone,
 654  Haveth  som  routhe  on  hire  adversitee!
 655  An  Emperoures  doghter  stant  allone;
 656  She  hath  no  wight  to  whom  to  make  hir  mone.
 657  O  blood  roial,  that  stondest  in  this  drede,
 658  Fer  been  thy  freendes  at  thy  grete  nede!
 659  This  Alla  kyng  hath  swich  compassioun,
 660  As  gentil  herte  is  fulfild  of  pitee,
 661  That  from  his  eyen  ran  the  water  doun.
 662  "Now  hastily  do  fecche  a  book,"  quod  he,
 663  "  And  if  this  knyght  wol  sweren  how  that  she
 664  This  womman  slow,  yet  wol  we  us  avyse
 665  Whom  that  we  wole  that  shal  been  oure  justise."
 666  A  Britoun  book,  written  with  Evaungiles,
 667  Was  fet,  and  on  this  book  he  swoor  anoon
 668  She  gilty  was,  and  in  the  meene  whiles
 669  An  hand  hym  smoot  upon  the  nekke-boon,
 670  That  doun  he  fil  atones  as  a  stoon,
 671  And  bothe  his  eyen  broste  out  of  his  face
 672  In  sighte  of  every  body  in  that  place.
 673  A  voys  was  herd  in  general  audience,
 674  And  seyde,  "Thou  hast  desclaundred,  giltelees,
 675  The  doghter  of  hooly  chirche  in  heigh  presence;
 676  Thus  hastou  doon,  and  yet  holde  I  my  pees!"
 677  Of  this  mervaille  agast  was  al  the  prees;
 678  As  mazed  folk  they  stoden  everichone,
 679  For  drede  of  wreche,  save  Custance  allone.
 680  Greet  was  the  drede  and  eek  the  repentance
 681  Of  hem  that  hadden  wrong  suspecioun
 682  Upon  this  sely  innocent,  Custance;
 683  And  for  this  miracle,  in  conclusioun,
 684  And  by  Custances  mediacioun,
 685  The  kyng  --  and  many  another  in  that  place  --
 686  Converted  was,  thanked  be  Cristes  grace!
 687  This  false  knyght  was  slayn  for  his  untrouthe
 688  By  juggement  of  Alla  hastifly;
 689  And  yet  Custance  hadde  of  his  deeth  greet  routhe.
 690  And  after  this  Jhesus,  of  his  mercy,
 691  Made  Alla  wedden  ful  solempnely
 692  This  hooly  mayden,  that  is  so  bright  and  sheene;
 693  And  thus  hath  Crist  ymaad  Custance  a  queene.
 694  But  who  was  woful,  if  I  shal  nat  lye,
 695  Of  this  weddyng  but  Donegild,  and  namo,
 696  The  kynges  mooder,  ful  of  tirannye?
 697  Hir  thoughte  hir  cursed  herte  brast  atwo.
 698  She  wolde  noght  hir  sone  had  do  so;
 699  Hir  thoughte  a  despit  that  he  sholde  take
 700  So  strange  a  creature  unto  his  make.
 701  Me  list  nat  of  the  chaf,  ne  of  the  stree,
 702  Maken  so  long  a  tale  as  of  the  corn.
 703  What  sholde  I  tellen  of  the  roialtee
 704  At  mariage,  or  which  cours  goth  biforn;
 705  Who  bloweth  in  a  trumpe  or  in  an  horn?
 706  The  fruyt  of  every  tale  is  for  to  seye:
 707  They  ete,  and  drynke,  and  daunce,  and  synge,  and  pleye.
 708  They  goon  to  bedde,  as  it  was  skile  and  right;
 709  For  thogh  that  wyves  be  ful  hooly  thynges,
 710  They  moste  take  in  pacience  at  nyght
 711  Swiche  manere  necessaries  as  been  plesynges
 712  To  folk  that  han  ywedded  hem  with  rynges,
 713  And  leye  a  lite  hir  hoolynesse  aside,
 714  As  for  the  tyme  --  it  may  no  bet  bitide.
 715  On  hire  he  gat  a  knave  child  anon,
 716  And  to  a  bisshop,  and  his  constable  eke,
 717  He  took  his  wyf  to  kepe,  whan  he  is  gon
 718  To  Scotlond-ward,  his  foomen  for  to  seke.
 719  Now  faire  Custance,  that  is  so  humble  and  meke,
 720  So  longe  is  goon  with  childe,  til  that  stille
 721  She  halt  hire  chambre,  abidyng  Cristes  wille.
 722  The  tyme  is  come  a  knave  child  she  beer;
 723  Mauricius  at  the  fontstoon  they  hym  calle.
 724  This  constable  dooth  forth  come  a  messageer,
 725  And  wroot  unto  his  kyng,  that  cleped  was  Alle,
 726  How  that  this  blisful  tidyng  is  bifalle,
 727  And  othere  tidynges  spedeful  for  to  seye.
 728  He  taketh  the  lettre,  and  forth  he  gooth  his  weye.
 729  This  messager,  to  doon  his  avantage,
 730  Unto  the  kynges  mooder  rideth  swithe,
 731  And  salueth  hire  ful  faire  in  his  langage:
 732  "Madame,"  quod  he,  "ye  may  be  glad  and  blithe,
 733  And  thanketh  God  an  hundred  thousand  sithe!
 734  My  lady  queene  hath  child,  withouten  doute,
 735  To  joye  and  blisse  to  al  this  regne  aboute.
 736  "Lo,  heere  the  lettres  seled  of  this  thyng,
 737  That  I  moot  bere  with  al  the  haste  I  may.
 738  If  ye  wol  aught  unto  youre  sone  the  kyng,
 739  I  am  youre  servant,  bothe  nyght  and  day."
 740  Donegild  answerde,  "  As  now  at  this  tyme,  nay;
 741  But  heere  al  nyght  I  wol  thou  take  thy  reste.
 742  To-morwe  wol  I  seye  thee  what  me  leste."
 743  This  messager  drank  sadly  ale  and  wyn,
 744  And  stolen  were  his  lettres  pryvely
 745  Out  of  his  box,  whil  he  sleep  as  a  swyn;
 746  And  countrefeted  was  ful  subtilly
 747  Another  lettre,  wroght  ful  synfully,
 748  Unto  the  kyng  direct  of  this  mateere
 749  Fro  his  constable,  as  ye  shal  after  heere.
 750  The  lettre  spak  the  queene  delivered  was
 751  Of  so  horrible  a  feendly  creature
 752  That  in  the  castel  noon  so  hardy  was
 753  That  any  while  dorste  ther  endure.
 754  The  mooder  was  an  elf,  by  aventure
 755  Ycomen,  by  charmes  or  by  sorcerie,
 756  And  every  wight  hateth  hir  compaignye.
 757  Wo  was  this  kyng  whan  he  this  lettre  had  sayn,
 758  But  to  no  wight  he  tolde  his  sorwes  soore,
 759  But  of  his  owene  hand  he  wroot  agayn,
 760  "Welcome  the  sonde  of  Crist  for  everemoore
 761  To  me  that  am  now  lerned  in  his  loore!
 762  Lord,  welcome  be  thy  lust  and  thy  plesaunce;
 763  My  lust  I  putte  al  in  thyn  ordinaunce.
 764  "Kepeth  this  child,  al  be  it  foul  or  feir,
 765  And  eek  my  wyf,  unto  myn  hoom-comynge.
 766  Crist,  whan  hym  list,  may  sende  me  an  heir
 767  Moore  agreable  than  this  to  my  likynge."
 768  This  lettre  he  seleth,  pryvely  wepynge,
 769  Which  to  the  messager  was  take  soone,
 770  And  forth  he  gooth;  ther  is  na  moore  to  doone.
 771  O  messager,  fulfild  of  dronkenesse,
 772  Strong  is  thy  breeth,  thy  lymes  faltren  ay,
 773  And  thou  biwreyest  alle  secreenesse.
 774  Thy  mynde  is  lorn,  thou  janglest  as  a  jay,
 775  Thy  face  is  turned  in  a  newe  array.
 776  Ther  dronkenesse  regneth  in  any  route,
 777  Ther  is  no  conseil  hyd,  withouten  doute.
 778  O  Donegild,  I  ne  have  noon  Englissh  digne
 779  Unto  thy  malice  and  thy  tirannye!
 780  And  therfore  to  the  feend  I  thee  resigne;
 781  Lat  hym  enditen  of  thy  traitorie!
 782  Fy,  mannysh,  fy!  --  o  nay,  by  God,  I  lye  --
 783  Fy,  feendlych  spirit,  for  I  dar  wel  telle,
 784  Thogh  thou  heere  walke,  thy  spirit  is  in  helle!
 785  This  messager  comth  fro  the  kyng  agayn,
 786  And  at  the  kynges  moodres  court  he  lighte,
 787  And  she  was  of  this  messager  ful  fayn,
 788  And  plesed  hym  in  al  that  ever  she  myghte.
 789  He  drank,  and  wel  his  girdel  underpighte;
 790  He  slepeth,  and  he  fnorteth  in  his  gyse
 791  Al  nyght,  til  the  sonne  gan  aryse.
 792  Eft  were  his  lettres  stolen  everychon,
 793  And  countrefeted  lettres  in  this  wyse:
 794  "The  king  comandeth  his  constable  anon,
 795  Up  peyne  of  hangyng,  and  on  heigh  juyse,
 796  That  he  ne  sholde  suffren  in  no  wyse
 797  Custance  in-with  his  reawme  for  t'  abyde
 798  Thre  dayes  and  o  quarter  of  a  tyde;
 799  "But  in  the  same  ship  as  he  hire  fond,
 800  Hire,  and  hir  yonge  sone,  and  al  hir  geere,
 801  He  sholde  putte,  and  croude  hire  fro  the  lond,
 802  And  charge  hire  that  she  never  eft  coome  theere."
 803  O  my  Custance,  wel  may  thy  goost  have  feere,
 804  And,  slepynge,  in  thy  dreem  been  in  penance,
 805  Whan  Donegild  cast  al  this  ordinance.
 806  This  messager  on  morwe,  whan  he  wook,
 807  Unto  the  castel  halt  the  nexte  way,
 808  And  to  the  constable  he  the  lettre  took;
 809  And  whan  that  he  this  pitous  lettre  say,
 810  Ful  ofte  he  seyde,  "  Allas  and  weylaway!"
 811  "Lord  Crist,"  quod  he,  "how  may  this  world  endure,
 812  So  ful  of  synne  is  many  a  creature?
 813  "O  myghty  God,  if  that  it  be  thy  wille,
 814  Sith  thou  art  rightful  juge,  how  may  it  be
 815  That  thou  wolt  suffren  innocentz  to  spille,
 816  And  wikked  folk  regne  in  prosperitee?
 817  O  goode  Custance,  allas,  so  wo  is  me
 818  That  I  moot  be  thy  tormentour,  or  deye
 819  On  shames  deeth;  ther  is  noon  oother  weye."
 820  Wepen  bothe  yonge  and  olde  in  al  that  place
 821  Whan  that  the  kyng  this  cursed  lettre  sente,
 822  And  Custance,  with  a  deedly  pale  face,
 823  The  ferthe  day  toward  hir  ship  she  wente.
 824  But  nathelees  she  taketh  in  good  entente
 825  The  wyl  of  Crist,  and  knelynge  on  the  stronde,
 826  She  seyde,  "Lord,  ay  welcome  be  thy  sonde!
 827  "He  that  me  kepte  fro  the  false  blame
 828  While  I  was  on  the  lond  amonges  yow,
 829  He  kan  me  kepe  from  harm  and  eek  fro  shame
 830  In  salte  see,  althogh  I  se  noght  how.
 831  As  strong  as  evere  he  was,  he  is  yet  now.
 832  In  hym  triste  I,  and  in  his  mooder  deere,
 833  That  is  to  me  my  seyl  and  eek  my  steere."
 834  Hir  litel  child  lay  wepyng  in  hir  arm,
 835  And  knelynge,  pitously  to  hym  she  seyde,
 836  "Pees,  litel  sone,  I  wol  do  thee  noon  harm."
 837  With  that  hir  coverchief  of  hir  heed  she  breyde,
 838  And  over  his  litel  eyen  she  it  leyde,
 839  And  in  hir  arm  she  lulleth  it  ful  faste,
 840  And  into  hevene  hire  eyen  up  she  caste.
 841  "Mooder,"  quod  she,  "and  mayde  bright,  Marie,
 842  Sooth  is  that  thurgh  wommanes  eggement
 843  Mankynde  was  lorn,  and  damned  ay  to  dye,
 844  For  which  thy  child  was  on  a  croys  yrent.
 845  Thy  blisful  eyen  sawe  al  his  torment;
 846  Thanne  is  ther  no  comparison  bitwene
 847  Thy  wo  and  any  wo  man  may  sustene.
 848  "Thow  sawe  thy  child  yslayn  bifore  thyne  yen,
 849  And  yet  now  lyveth  my  litel  child,  parfay!
 850  Now,  lady  bright,  to  whom  alle  woful  cryen,
 851  Thow  glorie  of  wommanhede,  thow  faire  may,
 852  Thow  haven  of  refut,  brighte  sterre  of  day,
 853  Rewe  on  my  child,  that  of  thy  gentillesse
 854  Rewest  on  every  reweful  in  distresse.
 855  "O  litel  child,  allas!  What  is  thy  gilt,
 856  That  nevere  wroghtest  synne  as  yet,  pardee?
 857  Why  wil  thyn  harde  fader  han  thee  spilt?
 858  O  mercy,  deere  constable,"  quod  she,
 859  "  As  lat  my  litel  child  dwelle  heer  with  thee;
 860  And  if  thou  darst  nat  saven  hym,  for  blame,
 861  So  kys  hym  ones  in  his  fadres  name!"
 862  Therwith  she  looked  bakward  to  the  londe,
 863  And  seyde,  "Farewel,  housbonde  routhelees!"
 864  And  up  she  rist,  and  walketh  doun  the  stronde
 865  Toward  the  ship  --  hir  folweth  al  the  prees  --
 866  And  evere  she  preyeth  hire  child  to  holde  his  pees;
 867  And  taketh  hir  leve,  and  with  an  hooly  entente
 868  She  blisseth  hire,  and  into  ship  she  wente.
 869  Vitailled  was  the  ship,  it  is  no  drede,
 870  Habundantly  for  hire  ful  longe  space,
 871  And  othere  necessaries  that  sholde  nede
 872  She  hadde  ynogh  --  heryed  be  Goddes  grace!
 873  For  wynd  and  weder  almyghty  God  purchace,
 874  And  brynge  hire  hoom!  I  kan  no  bettre  seye,
 875  But  in  the  see  she  dryveth  forth  hir  weye.
 876  Alla  the  kyng  comth  hoom  soone  after  this
 877  Unto  his  castel,  of  the  which  I  tolde,
 878  And  asketh  where  his  wyf  and  his  child  is.
 879  The  constable  gan  aboute  his  herte  colde,
 880  And  pleynly  al  the  manere  he  hym  tolde
 881  As  ye  han  herd  --  I  kan  telle  it  no  bettre  --
 882  And  sheweth  the  kyng  his  seel  and  eek  his  lettre,
 883  And  seyde,  "Lord,  as  ye  comanded  me
 884  Up  peyne  of  deeth,  so  have  I  doon,  certein."
 885  This  messager  tormented  was  til  he
 886  Moste  biknowe  and  tellen,  plat  and  pleyn,
 887  Fro  nyght  to  nyght,  in  what  place  he  had  leyn;
 888  And  thus,  by  wit  and  sotil  enquerynge,
 889  Ymagined  was  by  whom  this  harm  gan  sprynge.
 890  The  hand  was  knowe  that  the  lettre  wroot,
 891  And  al  the  venym  of  this  cursed  dede,
 892  But  in  what  wise,  certeinly,  I  noot.
 893  Th'  effect  is  this:  that  Alla,  out  of  drede,
 894  His  mooder  slow  --  that  may  men  pleynly  rede  --
 895  For  that  she  traitour  was  to  hire  ligeance.
 896  Thus  endeth  olde  Donegild,  with  meschance!
 897  The  sorwe  that  this  Alla  nyght  and  day
 898  Maketh  for  his  wyf,  and  for  his  child  also,
 899  Ther  is  no  tonge  that  it  telle  may.
 900  But  now  wol  I  unto  Custance  go,
 901  That  fleteth  in  the  see,  in  peyne  and  wo,
 902  Fyve  yeer  and  moore,  as  liked  Cristes  sonde,
 903  Er  that  hir  ship  approched  unto  londe.
 904  Under  an  hethen  castel,  atte  laste,
 905  Of  which  the  name  in  my  text  noght  I  fynde,
 906  Custance,  and  eek  hir  child,  the  see  up  caste.
 907  Almyghty  God,  that  saveth  al  mankynde,
 908  Have  on  Custance  and  on  hir  child  som  mynde,
 909  That  fallen  is  in  hethen  hand  eft  soone,
 910  In  point  to  spille,  as  I  shal  telle  yow  soone.
 911  Doun  fro  the  castel  comth  ther  many  a  wight
 912  To  gauren  on  this  ship  and  on  Custance.
 913  But  shortly,  from  the  castel,  on  a  nyght,
 914  The  lordes  styward  --  God  yeve  hym  meschance!  --
 915  A  theef,  that  hadde  reneyed  oure  creance,
 916  Cam  into  ship  allone,  and  seyde  he  sholde
 917  Hir  lemman  be,  wher-so  she  wolde  or  nolde.
 918  Wo  was  this  wrecched  womman  tho  bigon;
 919  Hir  child  cride,  and  she  cride  pitously.
 920  But  blisful  Marie  heelp  hire  right  anon;
 921  For  with  hir  struglyng  wel  and  myghtily
 922  The  theef  fil  over  bord  al  sodeynly,
 923  And  in  the  see  he  dreynte  for  vengeance;
 924  And  thus  hath  Crist  unwemmed  kept  Custance.
 925  O  foule  lust  of  luxurie,  lo,  thyn  ende!
 926  Nat  oonly  that  thou  feyntest  mannes  mynde,
 927  But  verraily  thou  wolt  his  body  shende.
 928  Th'  ende  of  thy  werk,  or  of  thy  lustes  blynde,
 929  Is  compleynyng.  Hou  many  oon  may  men  fynde
 930  That  noght  for  werk  somtyme,  but  for  th'  entente
 931  To  doon  this  synne,  been  outher  slayn  or  shente!
 932  How  may  this  wayke  womman  han  this  strengthe
 933  Hire  to  defende  agayn  this  renegat?
 934  O  Golias,  unmesurable  of  lengthe,
 935  Hou  myghte  David  make  thee  so  maat,
 936  So  yong  and  of  armure  so  desolaat?
 937  Hou  dorste  he  looke  upon  thy  dredful  face?
 938  Wel  may  men  seen,  it  nas  but  Goddes  grace.
 939  Who  yaf  Judith  corage  or  hardynesse
 940  To  sleen  hym  Olofernus  in  his  tente,
 941  And  to  deliveren  out  of  wrecchednesse
 942  The  peple  of  God?  I  seye,  for  this  entente,
 943  That  right  as  God  spirit  of  vigour  sente
 944  To  hem  and  saved  hem  out  of  meschance,
 945  So  sente  he  myght  and  vigour  to  Custance.
 946  Forth  gooth  hir  ship  thurghout  the  narwe  mouth
 947  Of  Jubaltare  and  Septe,  dryvynge  ay
 948  Somtyme  west,  and  somtyme  north  and  south,
 949  And  somtyme  est,  ful  many  a  wery  day,
 950  Til  Cristes  mooder  --  blessed  be  she  ay!  --
 951  Hath  shapen,  thurgh  hir  endelees  goodnesse,
 952  To  make  an  ende  of  al  hir  hevynesse.
 953  Now  lat  us  stynte  of  Custance  but  a  throwe,
 954  And  speke  we  of  the  Romayn  Emperour,
 955  That  out  of  Surrye  hath  by  lettres  knowe
 956  The  slaughtre  of  cristen  folk,  and  dishonour
 957  Doon  to  his  doghter  by  a  fals  traytour,
 958  I  mene  the  cursed  wikked  Sowdanesse
 959  That  at  the  feeste  leet  sleen  bothe  moore  and  lesse.
 960  For  which  this  Emperour  hath  sent  anon
 961  His  senatour,  with  roial  ordinance,
 962  And  othere  lordes,  God  woot,  many  oon,
 963  On  Surryens  to  taken  heigh  vengeance.
 964  They  brennen,  sleen,  and  brynge  hem  to  meschance
 965  Ful  many  a  day;  but  shortly  --  this  is  th'  ende  --
 966  Homward  to  Rome  they  shapen  hem  to  wende.
 967  This  senatour  repaireth  with  victorie
 968  To  Rome-ward,  saillynge  ful  roially,
 969  And  mette  the  ship  dryvynge,  as  seith  the  storie,
 970  In  which  Custance  sit  ful  pitously.
 971  Nothyng  ne  knew  he  what  she  was,  ne  why
 972  She  was  in  swich  array,  ne  she  nyl  seye
 973  Of  hire  estaat,  althogh  she  sholde  deye.
 974  He  bryngeth  hire  to  Rome,  and  to  his  wyf
 975  He  yaf  hire,  and  hir  yonge  sone  also;
 976  And  with  the  senatour  she  ladde  hir  lyf.
 977  Thus  kan  Oure  Lady  bryngen  out  of  wo
 978  Woful  Custance,  and  many  another  mo.
 979  And  longe  tyme  dwelled  she  in  that  place,
 980  In  hooly  werkes  evere,  as  was  hir  grace.
 981  The  senatoures  wyf  hir  aunte  was,
 982  But  for  al  that  she  knew  hire  never  the  moore.
 983  I  wol  no  lenger  tarien  in  this  cas,
 984  But  to  kyng  Alla,  which  I  spak  of  yoore,
 985  That  for  his  wyf  wepeth  and  siketh  soore,
 986  I  wol  retourne,  and  lete  I  wol  Custance
 987  Under  the  senatoures  governance.
 988  Kyng  Alla,  which  that  hadde  his  mooder  slayn,
 989  Upon  a  day  fil  in  swich  repentance
 990  That,  if  I  shortly  tellen  shal  and  playn,
 991  To  Rome  he  comth  to  receyven  his  penance;
 992  And  putte  hym  in  the  Popes  ordinance
 993  In  heigh  and  logh,  and  Jhesu  Crist  bisoghte
 994  Foryeve  his  wikked  werkes  that  he  wroghte.
 995  The  fame  anon  thurgh  Rome  toun  is  born,
 996  How  Alla  kyng  shal  comen  in  pilgrymage,
 997  By  herbergeours  that  wenten  hym  biforn;
 998  For  which  the  senatour,  as  was  usage,
 999  Rood  hym  agayns,  and  many  of  his  lynage,
 1000  As  wel  to  shewen  his  heighe  magnificence
 1001  As  to  doon  any  kyng  a  reverence.
 1002  Greet  cheere  dooth  this  noble  senatour
 1003  To  kyng  Alla,  and  he  to  hym  also;
 1004  Everich  of  hem  dooth  oother  greet  honour.
 1005  And  so  bifel  that  in  a  day  or  two
 1006  This  senatour  is  to  kyng  Alla  go
 1007  To  feste,  and  shortly,  if  I  shal  nat  lye,
 1008  Custances  sone  wente  in  his  compaignye.
 1009  Som  men  wolde  seyn  at  requeste  of  Custance
 1010  This  senatour  hath  lad  this  child  to  feeste;
 1011  I  may  nat  tellen  every  circumstance  --
 1012  Be  as  be  may,  ther  was  he  at  the  leeste.
 1013  But  sooth  is  this,  that  at  his  moodres  heeste
 1014  Biforn  Alla,  durynge  the  metes  space,
 1015  The  child  stood,  lookynge  in  the  kynges  face.
 1016  This  Alla  kyng  hath  of  this  child  greet  wonder,
 1017  And  to  the  senatour  he  seyde  anon,
 1018  "Whos  is  that  faire  child  that  stondeth  yonder?"
 1019  "I  noot,"  quod  he,  "by  God,  and  by  Seint  John!
 1020  A  mooder  he  hath,  but  fader  hath  he  noon
 1021  That  I  of  woot"  --  and  shortly,  in  a  stounde,
 1022  He  tolde  Alla  how  that  this  child  was  founde.
 1023  "But  God  woot,"  quod  this  senatour  also,
 1024  "So  vertuous  a  lyvere  in  my  lyf
 1025  Ne  saugh  I  nevere  as  she,  ne  herde  of  mo,
 1026  Of  worldly  wommen,  mayde,  ne  of  wyf.
 1027  I  dar  wel  seyn  hir  hadde  levere  a  knyf
 1028  Thurghout  hir  brest,  than  ben  a  womman  wikke;
 1029  There  is  no  man  koude  brynge  hire  to  that  prikke."
 1030  Now  was  this  child  as  lyk  unto  Custance
 1031  As  possible  is  a  creature  to  be.
 1032  This  Alla  hath  the  face  in  remembrance
 1033  Of  dame  Custance,  and  ther  on  mused  he
 1034  If  that  the  childes  mooder  were  aught  she
 1035  That  is  his  wyf,  and  pryvely  he  sighte,
 1036  And  spedde  hym  fro  the  table  that  he  myghte.
 1037  "Parfay,"  thoghte  he,  "fantome  is  in  myn  heed!
 1038  I  oghte  deme,  of  skilful  juggement,
 1039  That  in  the  salte  see  my  wyf  is  deed."
 1040  And  afterward  he  made  his  argument:
 1041  "What  woot  I  if  that  Crist  have  hyder  ysent
 1042  My  wyf  by  see,  as  wel  as  he  hire  sente
 1043  To  my  contree  fro  thennes  that  she  wente?"
 1044  And  after  noon,  hoom  with  the  senatour
 1045  Goth  Alla,  for  to  seen  this  wonder  chaunce.
 1046  This  senatour  dooth  Alla  greet  honour,
 1047  And  hastifly  he  sente  after  Custaunce.
 1048  But  trusteth  weel,  hire  liste  nat  to  daunce
 1049  Whan  that  she  wiste  wherfore  was  that  sonde;
 1050  Unnethe  upon  hir  feet  she  myghte  stonde.
 1051  Whan  Alla  saugh  his  wyf,  faire  he  hire  grette,
 1052  And  weep  that  it  was  routhe  for  to  see;
 1053  For  at  the  firste  look  he  on  hire  sette
 1054  He  knew  wel  verraily  that  it  was  she.
 1055  And  she,  for  sorwe,  as  doumb  stant  as  a  tree,
 1056  So  was  hir  herte  shet  in  hir  distresse,
 1057  Whan  she  remembred  his  unkyndenesse.
 1058  Twyes  she  swowned  in  his  owene  sighte;
 1059  He  weep,  and  hym  excuseth  pitously.
 1060  "Now  God,"  quod  he,  "and  his  halwes  brighte
 1061  So  wisly  on  my  soule  as  have  mercy,
 1062  That  of  youre  harm  as  giltelees  am  I
 1063  As  is  Maurice  my  sone,  so  lyk  youre  face;
 1064  Elles  the  feend  me  fecche  out  of  this  place!"
 1065  Long  was  the  sobbyng  and  the  bitter  peyne,
 1066  Er  that  hir  woful  hertes  myghte  cesse;
 1067  Greet  was  the  pitee  for  to  heere  hem  pleyne,
 1068  Thurgh  whiche  pleintes  gan  hir  wo  encresse.
 1069  I  pray  yow  alle  my  labour  to  relesse;
 1070  I  may  nat  telle  hir  wo  until  to-morwe,
 1071  I  am  so  wery  for  to  speke  of  sorwe.
 1072  But  finally,  whan  that  the  sothe  is  wist
 1073  That  Alla  giltelees  was  of  hir  wo,
 1074  I  trowe  an  hundred  tymes  been  they  kist,
 1075  And  swich  a  blisse  is  ther  bitwix  hem  two
 1076  That,  save  the  joye  that  lasteth  everemo,
 1077  Ther  is  noon  lyk  that  any  creature
 1078  Hath  seyn  or  shal,  whil  that  the  world  may  dure.
 1079  Tho  preyde  she  hir  housbonde  mekely,
 1080  In  relief  of  hir  longe,  pitous  pyne,
 1081  That  he  wolde  preye  hir  fader  specially
 1082  That  of  his  magestee  he  wolde  enclyne
 1083  To  vouche  sauf  som  day  with  hym  to  dyne.
 1084  She  preyde  hym  eek  he  sholde  by  no  weye
 1085  Unto  hir  fader  no  word  of  hire  seye.
 1086  Som  men  wolde  seyn  how  that  the  child  Maurice
 1087  Dooth  this  message  unto  this  Emperour;
 1088  But,  as  I  gesse,  Alla  was  nat  so  nyce
 1089  To  hym  that  was  of  so  sovereyn  honour
 1090  As  he  that  is  of  Cristen  folk  the  flour,
 1091  Sente  any  child,  but  it  is  bet  to  deeme
 1092  He  wente  hymself,  and  so  it  may  wel  seeme.
 1093  This  Emperour  hath  graunted  gentilly
 1094  To  come  to  dyner,  as  he  hym  bisoughte;
 1095  And  wel  rede  I  he  looked  bisily
 1096  Upon  this  child,  and  on  his  doghter  thoghte.
 1097  Alla  goth  to  his  in,  and  as  hym  oghte,
 1098  Arrayed  for  this  feste  in  every  wise
 1099  As  ferforth  as  his  konnyng  may  suffise.
 1100  The  morwe  cam,  and  Alla  gan  hym  dresse,
 1101  And  eek  his  wyf,  this  Emperour  to  meete;
 1102  And  forth  they  ryde  in  joye  and  in  gladnesse.
 1103  And  whan  she  saugh  hir  fader  in  the  strete,
 1104  She  lighte  doun,  and  falleth  hym  to  feete.
 1105  "Fader,"  quod  she,  "youre  yonge  child  Custance
 1106  Is  now  ful  clene  out  of  youre  remembrance.
 1107  "I  am  youre  doghter  Custance,"  quod  she,
 1108  "That  whilom  ye  han  sent  unto  Surrye.
 1109  It  am  I,  fader,  that  in  the  salte  see
 1110  Was  put  allone  and  dampned  for  to  dye.
 1111  Now,  goode  fader,  mercy  I  yow  crye!
 1112  Sende  me  namoore  unto  noon  hethenesse,
 1113  But  thonketh  my  lord  heere  of  his  kyndenesse."
 1114  Who  kan  the  pitous  joye  tellen  al
 1115  Bitwixe  hem  thre,  syn  they  been  thus  ymette?
 1116  But  of  my  tale  make  an  ende  I  shal;
 1117  The  day  goth  faste,  I  wol  no  lenger  lette.
 1118  This  glade  folk  to  dyner  they  hem  sette;
 1119  In  joye  and  blisse  at  mete  I  lete  hem  dwelle
 1120  A  thousand  foold  wel  moore  than  I  kan  telle.
 1121  This  child  Maurice  was  sithen  Emperour
 1122  Maad  by  the  Pope,  and  lyved  cristenly;
 1123  To  Cristes  chirche  he  dide  greet  honour.
 1124  But  I  lete  al  his  storie  passen  by;
 1125  Of  Custance  is  my  tale  specially.
 1126  In  the  olde  Romayn  geestes  may  men  fynde
 1127  Maurices  lyf;  I  bere  it  noght  in  mynde.
 1128  This  kyng  Alla,  whan  he  his  tyme  say,
 1129  With  his  Custance,  his  hooly  wyf  so  sweete,
 1130  To  Engelond  been  they  come  the  righte  way,
 1131  Wher  as  they  lyve  in  joye  and  in  quiete.
 1132  But  litel  while  it  lasteth,  I  yow  heete,
 1133  Joye  of  this  world,  for  tyme  wol  nat  abyde;
 1134  Fro  day  to  nyght  it  changeth  as  the  tyde.
 1135  Who  lyved  euere  in  swich  delit  o  day
 1136  That  hym  ne  moeved  outher  conscience,
 1137  Or  ire,  or  talent,  or  som  kynnes  affray,
 1138  Envye,  or  pride,  or  passion,  or  offence?
 1139  I  ne  seye  but  for  this  ende  this  sentence,
 1140  That  litel  while  in  joye  or  in  plesance
 1141  Lasteth  the  blisse  of  Alla  with  Custance.
 1142  For  Deeth,  that  taketh  of  heigh  and  logh  his  rente,
 1143  Whan  passed  was  a  yeer,  evene  as  I  gesse,
 1144  Out  of  this  world  this  kyng  Alla  he  hente,
 1145  For  whom  Custance  hath  ful  greet  hevynesse.
 1146  Now  lat  us  prayen  God  his  soule  blesse!
 1147  And  dame  Custance,  finally  to  seye,
 1148  Toward  the  toun  of  Rome  goth  hir  weye.
 1149  To  Rome  is  come  this  hooly  creature,
 1150  And  fyndeth  hire  freendes  hoole  and  sounde;
 1151  Now  is  she  scaped  al  hire  aventure.
 1152  And  whan  that  she  hir  fader  hath  yfounde,
 1153  Doun  on  hir  knees  falleth  she  to  grounde;
 1154  Wepynge  for  tendrenesse  in  herte  blithe,
 1155  She  heryeth  God  an  hundred  thousand  sithe.
 1156  In  vertu  and  in  hooly  almus-dede
 1157  They  lyven  alle,  and  nevere  asonder  wende;
 1158  Til  deeth  departeth  hem,  this  lyf  they  lede.
 1159  And  fareth  now  weel!  my  tale  is  at  an  ende.
 1160  Now  Jhesu  Crist,  that  of  his  myght  may  sende
 1161  Joye  after  wo,  governe  us  in  his  grace,
 1162  And  kepe  us  alle  that  been  in  this  place!  Amen


The  Epilogue

 1163  [Owre  Hoost  upon  his  stiropes  stood  anon,
 1164  And  seyde,  "Goode  men,  herkeneth  everych  on!
 1165  This  was  a  thrifty  tale  for  the  nones!
 1166  Sir  Parisshe  Prest,"  quod  he,  "for  Goddes  bones,
 1167  Telle  us  a  tale,  as  was  thi  forward  yore.
 1168  I  se  wel  that  ye  lerned  men  in  lore
 1169  Can  moche  good,  by  Goddes  dignitee!"
 1170  The  Parson  him  answerde,  "Benedicite!
 1171  What  eyleth  the  man,  so  synfully  to  swere?"
 1172  Oure  Host  answerde,  "O  Jankin,  be  ye  there?
 1173  I  smelle  a  Lollere  in  the  wynd,"  quod  he.
 1174  "Now!  goode  men,"  quod  oure  Hoste,  "herkeneth  me;
 1175  Abydeth,  for  Goddes  digne  passioun,
 1176  For  we  schal  han  a  predicacioun;
 1177  This  Lollere  heer  wil  prechen  us  somwhat."
 1178  "Nay,  by  my  fader  soule,  that  schal  he  nat!"
 1179  Seyde  the  Shipman,  "Heer  schal  he  nat  preche;
 1180  He  schal  no  gospel  glosen  here  ne  teche.
 1181  We  leven  alle  in  the  grete  God,"  quod  he;
 1182  "He  wolde  sowen  som  difficulte,
 1183  Or  springen  cokkel  in  our  clene  corn.
 1184  And  therfore,  Hoost,  I  warne  thee  biforn,
 1185  My  joly  body  schal  a  tale  telle,
 1186  And  I  schal  clynken  you  so  mery  a  belle,
 1187  That  I  schal  waken  al  this  compaignie.
 1188  But  it  schal  not  ben  of  philosophie,
 1189  Ne  phislyas,  ne  termes  queinte  of  lawe.
 1190  Ther  is  but  litel  Latyn  in  my  mawe!"]


Íîâ³ òâîðè