Ïðî÷èòàíèé :  312
|
Òâîð÷³ñòü |
Á³îãðàô³ÿ |
Êðèòèêà
ÏÅÐØŠ²ÄÊÐÈÒÒß ÀÌÅÐÈÊÈ
The land was ours before we were the land's.
Robert Frost: The Gift Outright.
1. Navigare necesse est
Ïëàâáà áóëà, ìîâ ùå îäíà ïðèãîäà.
Êîëè ëþäèí³ â³ñ³ìíàäöÿòü ë³ò,
ïðèñë³â’ÿ, ùî îñü “ïëàâàííÿ — êîíå÷íå”,
çäàºòüñÿ, ìîâ äåâ³ç íà âñå æèòòÿ,
³, õî÷ ñï³âàëè ìîðÿêè ó ïîðò³
í³ìåöüêó ï³ñíþ ïðî çàãèáåëü ìð³¿, —
áàéäóæèì çàëèøàâñÿ Áðåìåðãàôåí.
U.S.S. Mercy âæå íå â³ç ñîëäàò³â
ï³äñèëþâàòè åâðîïåéñüêèé ôðîíò —
â³í ïîâåðòàâñÿ ç òðàíñïîðòîì äîäîìó,
îñòàíí³ì ðåéñîì ì³ðÿâ îêåàí,
â³ç íåçâè÷àéíå êàð´î â ð³äíó ãàâàíü.
Ãîñòèííèé æåñò íåäîáèòêàì â³éíè —
³ â³ä÷èíèëèñü áðàìè ó ìàéáóòíº…
ß òåæ íà ïàëóá³ ó ð³äíîìó ãóðò³.
Óæå â³éíà — íåìîâ äàëåêèé ñïîãàä —
äèòèíñòâî, ùî â³äïàëî, ìîâ ëóøïèííÿ,
³ ÿ — ó ðîçïàë³ ñüîãîäí³øíüîãî äíÿ —
óñÿ — ÷åêàííÿ. Âæå æ áóëà áî þí³ñòü,
³ Çàëüöáóð´ó êðàñà — àçèëü êîõàííÿ…
À äàë³, äàë³ ùî? ßêå ìàéáóòíº?
Ïîïåðåäó — íåïåâí³ñòü ³ íåñïîê³é,
³ âæå çàñâîºíà ìàëåíüêà âëàñíà ìóäð³ñòü:
ëîâèòè â æìåí³ ðàäîù³ æèòòÿ,
â³ääàòèñÿ çàõîïëåííþ õâèëèíè
³ æèòè — âæå, ñüîãîäí³, â êîæíó ìèòü.
Óæå äàâíî íà îá𳿠— çåìëÿ.
Òà ðàïòîì ³ç òóìàíó âèðîñòàþòü,
ìîâ ïðèâèäè, çàâèñë³ ó ïîâ³òð³,
íåáà÷åí³ í³êîëè õìàðî÷îñè…
² îñü — ðàïòîâå çáóäæåííÿ, óäàð,
ìîâ ïîâîðîò â ðåàëüíå, ìîâ ñâ³äîì³ñòü,
ùî öå æ — íå ò³ëüêè ³íøèé êîíòèíåíò,
ùî îêåàí äëÿ ìåíå — Ðóá³êîíîì,
ùî ñïàëåíî ìîñòè ³ ïîâîðîòó
óæå íåìà òóäè, äå çàëèøèëèñü
ìîº äèòèíñòâî, þí³ñòü ³ Åâðîïà.
2. Ïåðøà ëåêö³ÿ äåìîêðàò³¿
Õîëîäíèé â³òåð äìå â³ä îêåàíó,
à â³í — ïðîñòîâîëîñèé, áåç ïàëüòà:
ñèâèçíè ðîçêóéîâäæåíà ÷óïðèíà,
ðîçñòåáíóòèé ï³äæàê ³ — íà÷å ïðàïîð —
êðàâàòêà â³ëüíî ëîïîòèòü íà â³òð³.
Õòî â³í — öåé íåçíàéîìèé? ×è áîñòîíåöü?
²ì³´ðàö³éíîãî áþðî óðÿäíèê?
×è ñïîíñîð ÷èéñü, ùî âèéøîâ çóñòð³÷àòè,
àáî ÷èéñü ðîäè÷? Ìîæå, ïåðåõîæèé,
ùî âèïàäêîâî çàáëóêàâ ó ïðèñòàíü
ÿêðàç êîëè ïðè÷àëèâ êîðàáåëü
³ ïîâèõîäèëè ç êàþò äî ñîíöÿ
õóä³, çàöüêîâàí³, ïðèíèøêë³ ëþäè
íà ïàëóáó, ö³êàâèìè î÷èìà
ïðîíèçóþ÷è áåðåã, ùî íà íüîãî
îñü-îñü ³ ñòóïëÿòü?
Çàãðèì³â îðêåñòð —
³ ïîíåñëîñÿ: “Î, ñêàæè, ÷è áà÷èø?..”
— ïàðàäíî, ç ã³ìíîì çóñòð³÷àþòü íàñ.
³äïðóæåíèé, çàäóìàíèé, ñâîá³äíèé
ñòî¿òü ì³é íåçíàéîìåöü íà ïîìîñò³
³ äèâèòüñÿ â äàëåêèé îêåàí, —
à ÿ ïðèãàäóþ ðàí³øå ÷óò³ ã³ìíè:
ñòðóíê³ ðÿäè ³ õëîïö³â, ³ ä³â÷àò,
³ äåô³ëàäó ãóñÿ÷îãî êðîêó,
³ âïðàâíó ìóøòðó ìîíîë³òí³õ ìàñ,
³ ìóçèêó, ùî ðâàëàñÿ äî áîþ…
— ͳ, íå áóëî â ò³é äèñöèïë³í³ ì³ñöÿ
íà ëåãêîâàæíó ³ ñâîá³äíó ïîçó,
íà ïàöèô³ñòà, ùî ó ÷àñ ñàëþòó
ñòî¿òü, çàäóìàíèé, ç ðóêîþ ó êèøåí³…
— Ñï³âàëè: “áàòüê³âùèíà ïîíàä âñå —
óñå, ùî ìàºø, õòî òè º, ÷èì áóäåø,
¿é âñå çàâäÿ÷óºø ³ ¿é æèòòÿ òè âèíåí” —
íå ðàç, ó æåðòâè ìèòü,
à â³ê âåñü, äåíü-ó-äåíü.
— Ó÷èëè: òè — ëèø ´âèíòèê ó ìàøèí³,
òè ñàì — í³ùî, âàæëèâèé — êîëåêòèâ!
Á³ëüø óðî÷èñòîãî ï³äíåñåííÿ íåìàº,
ÿê ëîïîò³ííÿ ð³äíèõ ïðàïîð³â,
ÿê “ãàéëü”, “óðà” ì³ëüéîí³â â óí³ñîí,
ÿê ìîðå ðóê, ï³äíÿòèõ ó ñàëþò³…
…ß ç öèì ðîñëà, ³ íå ÷óæå öå êðåäî:
äèòèíîþ ó ëàâàõ ïëàñòóí³â
ëþáèëà ìàðø³, ïðàïîðè íà â³òð³…
— Òà îñü òåïåð íà ïàëóá³ äèâëþñÿ,
ÿê íåìóøòðîâàíèé öèâ³ëüíèé ÷îëîâ³ê
ñïîê³éíî ñëóõàº, ÿê ãðàþòü ð³äíèé ã³ìí, —
³ ÿ — çâîðóøåíà.
Óïåðøå ðîçóì³þ:
öå — ãðîìàäÿíèí â³ëüíî¿ êðà¿íè,
íå æåðòâà, íå ñëóãà, íå ðàá òåîð³é,
íå äîáðèâî ³ìïåð³é ³ âîæä³â.
² ÿ â äóìêàõ âæå ïðîñòÿãàþ ðóêè
â ìàéáóòíº, â çàâòðà: õî÷ó ³ ñîá³
ìîãòè êîëèñü ï³äíÿòè ãîðäèé ïîãëÿä
³ çíàòè: íàéö³íí³øà ó æèòò³ —
ïðîñòà, çàáóòà ñâ³òîì, ëþäñüêà ã³äí³ñòü.
3. E pluribus unum
Ñê³í÷èâñÿ ã³ìí.  ÷åðç³ äî ì³êðîôîíó
ñòî¿òü ïðîìîâö³â òåðïåëèâèé ðÿä,
³ ïåðøèé ç íèõ ïî÷àâ ñâîº â³òàííÿ.
Íå çíàþ, õòî â³í. Ùî ñêàçàâ — íå òÿìëþ.
Íàïåâíî ùîñü ïðî áåðåã öåé ãîñòèííèé,
ïðî òå, ùî íàì òóò ðàä³, ùî íàñ æäå
äîáðîáóò, ìèð, ³ ïðîäóêòèâíà ïðàöÿ,
ÿêó òóò ö³íÿòü, ÿê í³äå ó ñâ³ò³,
ïðî òå, ùî áóäóâàëàñü öÿ êðà¿íà
ðóêàìè ³ì³´ðàíò³â ³ ùî ìè —
òàê³, ÿê âñ³ — ìàéáóòí³ ãðîìàäÿíè.
…Ìè ñëóõàëè íå ðàç êðèëàòèõ ôðàç,
ùî ìèð õâàëèëè — ³ íåñëè â³éíó,
ùî — îá³öÿâøè ðàé — òâîðèëè ïåêëî:
íàñ íå êóïèòè çà ìîíåòó ñë³â.
Òà é çàéâèé òðóä: õòî ñëóõຠïðîìîâó?
À ñê³ëüêè òèõ, õòî ñëóõàâ, ðîçó쳺?
Æèâ³ ö³ çâóêè âñ³ì íàì ùå ÷óæ³:
ì³æ íàìè ³ ïðîìîâöåì ùå áàð’ºðîì
³ íåäîâ³ð’ÿ, ³ íåçíàíà ìîâà.
— Òà îñü ÿ ÷óþ: äðóãèé ³ç ÷åðãè
ïðîìîâåöü ï³ä³éøîâ äî ì³êðîôîíó.
Öå — çàïîâ³ëè — ç U.U.A.R.C.
…“Áðàòè ³ ñåñòðè, ëþá³ çåìëÿêè…”
— ² ïîíåñëîñÿ óêðà¿íñüêå ñëîâî,
ìîâ òåïëèé â³òåð ³ç ìàòåðèêà,
ìîâ âåñíÿíà â³äëèãà ç êîíòèíåíòó,
ìîâ çàïîðóêà, ùî çèìà ïðîéøëà,
ùî éäå äî ë³òà, ³ ùî òóò ìè — âäîìà.
1975/1978
|
|
